Θεσσαλονίκη, 20 Ιουνίου 1978 –
Ο σεισμός που δεν ξεχνιέται
Τότε εργαζόμουν στην Επιθεώρηση Τοπογραφικής Θεσσαλονίκης του Υπουργείου Γεωργίας 23: ετών και εκείνο το βράδυ έμενα στο σπίτι της θείας μου της Ευθυμούλας — αδελφής της μητέρας μου.
Το σπίτι ήταν στην Ευαγγελίστρια, λίγο πιο πάνω από την Έκθεση. Παλιό, πέτρινο, και χτισμένο πέντε σκαλάκια πάνω από τον δρόμο. Η ζέστη ήταν αφόρητη. Η θεία μου έλειπε σε ταξίδι και ήμουν ολομόναχη.
Στην περιοχή της Ευαγγελίστριας στη Θεσσαλονίκη υπάρχουν ακόμη και τώρα παλιά προσφυγικά σπίτια, τα οποία αποτελούν μέρος της ιστορικής κληρονομιάς της πόλης.
Η Ευαγγελίστρια είναι μια περιοχή που φιλοξένησε αρκετά προσφυγικά συγκροτήματα, τα οποία χτίστηκαν μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή για να στεγάσουν τους πρόσφυγες που κατέφευγαν στη Θεσσαλονίκη.
Αυτά τα κτίρια, συχνά διώροφα, μαρτυρούν την ιστορία της πόλης και τον ρόλο της στην υποδοχή προσφύγων από διάφορες περιοχές. ,
Είχα αποφασίσει να μαγειρέψω κοτόπουλο για την επόμενη μέρα. Την ώρα που το καψάλιζα στο γκαζάκι, ακούστηκε μια απόκοσμη βοή και η γη άρχισε να σείεται κάτω από τα πόδια μου.
Φώναξα «ποιος είναι;» – νόμιζα πως κάποιος προσπαθούσε να ανοίξει την πίσω πόρτα της κουζίνας, αυτή που έβγαζε σ’ ένα στενάκι και οδηγούσε σε μια σκάλα για την ταράτσα.
Τα έχασα. Πέταξα το κοτόπουλο στον νεροχύτη, έκλεισα το γκαζάκι και πετάχτηκα έξω στον δρόμο. Την ίδια στιγμή ακούστηκε ένας δυνατός θόρυβος από το ταβάνι του σαλονιού: είχαν πέσει σοβάδες και μαζί τους το πολύφωτο.
Παντού κόσμος. Με τα παιδιά στην αγκαλιά, άλλοι ξυπόλυτοι, όλοι φοβισμένοι και σοκαρισμένοι.
Παρούσα κι η άλλη αγαπημένη μου ξαδέλφη η Βαγγελίτσα κρατώντας την κορούλα της Φωτεινούλα στην αγκαλιά και το γιο της Θεοδόση από το χέρι .
Όλοι με τις πυτζάμες. Εκείνο το βράδυ αποφάσισαν να κοιμηθουν στο σπίτι των πεθερικών της , στο άλλο τετράγωνο από το σπίτι της θείας. Μου είπε ότι περιμένει τον άντρα της να έρθει να την πάρει.
Ξαναμπήκα στο σπίτι να τηλεφωνήσω στην αγαπημένη μου ξαδέλφη Σούλα , που έμενε στις 40 Εκκλησίες, αλλά οι γραμμές ήταν νεκρές όπως και ηλεκτροδότηση .
Δεν πέρασαν δέκα λεπτά και βλέπω την ξαδέλφη μου να φτάνει με τον άντρα της και τον γιο τους. Ήρθαν να με πάρουν για να φύγουμε όλοι μαζί στο Σέιχ Σου. Πήρα την τσάντα μου, έκλεισα την πόρτα και μπήκα στο αυτοκίνητο – τρομαγμένη αλλά και βαθιά ευγνώμων που δεν με ξέχασαν.
Επικρατούσε χάος. Όλος ο κόσμος είχε πάρει τον δρόμο για το Σέιχ Σου.
Από το ραδιόφωνο μάθαμε για την τραγωδία με την οικοδομή που κατέρρευσε στην πλατεία Ιπποδρομίου πάνω από το ζαχαροπλαστείο «Νίκος Κουφός ».
Καλούσαν όσους μπορούσαν να πάνε να βοηθήσουν για να απεγκλωβίσουν ανθρώπους.
Η ξαδέλφη μου φώναξε:
«Αχ Παναγία μου, εκεί μένει η θεία μας, η Μαρίκα Τσικερδάνου Μπέσιου!»
Κάναμε όλοι τον σταυρό μας και προσευχόμασταν να λείπανε εκείνη την ώρα απ’ το σπίτι – η θεία και τα δυο της παιδιά, ο Κώστας και ο Χρήστος.
Δεν θυμάμαι πόση ώρα πέρασε ώσπου να φτάσουμε στο δάσος. Ήταν σίγουρα πάνω από μία ώρα. Η γη συνέχιζε να τρέμει, με κάθε μετασεισμό να αναστατώνει το πλήθος.
Την επόμενη μέρα μάθαμε με ανακούφιση ότι οι συγγενείς μας πράγματι έλειπαν από το διαμέρισμα, το οποίο βρισκόταν στα επάνω πατώματα της οικοδομής που κατέρρευσε. Όλα τους τα υπάρχοντα καταστράφηκαν, αλλά τουλάχιστον σώθηκαν οι ίδιοι.
Κάνοντας βόλτα στην πλατεία του Ιπποδρομίου, είδαμε με τα μάτια μας την πολυκατοικία ισοπεδωμένη. Πολλά κτίρια δίπλα είχαν τεράστιες ρωγμές. Το ίδιο και στην Τσιμισκή, την Αγίας Σοφίας, την Αριστοτέλους.. Ροτόντα .
Ο σεισμός στοίχισε τις ζωές 49 ατόμων οι περισσότεροι από την οκταωροφη οικοδομή. και τραυματισμό 220
Κάποιοι λένε ότι οι απώλειες ήταν περισσότερες .
Μετά τον σεισμό, το σπίτι της θείας μου στην Ευαγγελίστρια ελέγχθηκε από ειδικά συνεργεία. Οι τοίχοι είχαν ρωγμές και κρίθηκε προσωρινά ακατάλληλο για κατοίκηση. Σηματοδοτήθηκε με κίτρινο χρώμα, όπως τόσα άλλα κτίρια εκείνες τις ημέρες. Μέχρι να γίνουν οι απαραίτητες επιδιορθώσεις, δεν είχα πού να μείνω.
Για δύο ολόκληρους μήνες πήγαινα κι ερχόμουν καθημερινά από τη Βέροια στη Θεσσαλονίκη με το λεωφορείο για να συνεχίσω τη δουλειά μου στην Επιθεώρηση Τοπογραφικής του Υπουργείου Γεωργίας.
Μια διαδρομή κοπιαστική, γεμάτη ανασφάλεια και φόβο για νέες δονήσεις. Αλλά δεν υπήρχε άλλη λύση. Όλοι προσπαθούσαμε να κρατήσουμε μια κάποια «κανονικότητα» μέσα στο χάος.
Η οικοδομή που κατέρρευσε στην πλατεία Ναυαρίνου — πάνω από το ζαχαροπλαστείο «Νίκος» — ήταν από τα πιο τραγικά σύμβολα εκείνης της νύχτας. Πληροφορίες και φήμες που κυκλοφόρησαν αργότερα ήταν εξοργιστικές, είχαν κάνει παρέμβαση στο υπόγειο για να δημιουργηθεί εργαστήριο ή αποθηκευτικός χώρος για το ζαχαροπλαστείο
Μια εγκληματική παρέμβαση στη στατικότητα του κτιρίου. Ένα «συνηθισμένο» ελληνικό φαινόμενο που εκείνο το βράδυ κόστισε ζωές.
Φυσικά αυτό επίσημα δεν διαπιστώθηκε και δεν ανακοινώθηκε ποτέ .
Οι συγγενείς μας, που έμεναν στους επάνω ορόφους, σώθηκαν μόνο γιατί, από τύχη, έλειπαν εκείνη την ώρα από το σπίτι. 1978
Όλα τους τα υπάρχοντα καταστράφηκαν. Όμως κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε για υλικές απώλειες. Μόνο ευγνωμοσύνη υπήρχε — που δεν θρηνήσαμε ανθρώπινες απώλειες μέσα στην οικογένειά μας.
Όσα χρόνια κι αν περάσουν, ο σεισμός της 20ής Ιουνίου 1978 θα μείνει χαραγμένος στη μνήμη μου.
Η εικόνα των ραγισμένων τοίχων, του πολύφωτου στο πάτωμα, τα τρομαγμένα βλέμματα, οι κραυγές, η σιωπή μετά...
Και ο ήχος της γης όταν αποφασίζει να θυμίσει ότι τίποτα δεν είναι δεδομένο.
Ακόμη και τώρα, όταν η γη σείεται, πετάγομαι να φύγω – σαν να ζω ξανά εκείνη τη νύχτα του Ιούνη.
Μετά τον σεισμό:
- Αναθεωρήθηκε ριζικά ο Αντισεισμικός Κανονισμός (1984) με βάση όσα έδειξε η κατάρρευση κτηρίων στη Θεσσαλονίκη.
- Εφαρμόστηκαν αυστηροί έλεγχοι στα δημόσια κτήρια και στα σχολεία.
- Καθιερώθηκαν τακτικοί προσεισμικοί έλεγχοι, ειδικά σε πολυκατοικίες χτισμένες πριν από το 1960.
- Δημιουργήθηκε το Εθνικό Κέντρο Αντισεισμικής Προστασίας (ΟΑΣΠ) και άρχισε να εκπαιδεύεται ο πληθυσμός.
- Η Θεσσαλονίκη μπήκε στον παγκόσμιο χάρτη σεισμικού ενδιαφέροντος – και καμία άδεια οικοδομής δεν ξαναδόθηκε όπως παλιά.
- Ο σεισμός έγινε μάθημα – με το χειρότερο δυνατό τίμημα.
Όσοι έζησαν, δεν ξέχασαν ποτέ
Για τους ανθρώπους που ήταν εκεί, το 1978 δεν είναι ημερομηνία.
Είναι μια ρωγμή στη μνήμη.
Πολλοί ακόμη κοιμούνται με φως αναμμένο.
Άλλοι έχουν βαλίτσα έτοιμη δίπλα στην πόρτα. Κάποιοι, απλώς, δεν μιλούν γι’ αυτό – γιατί δεν μπορούν.
Αλλά η πόλη μιλάει.
Με την αντοχή της.
Με τις πολυκατοικίες που ξαναχτίστηκαν σωστά. Με τα μνημεία εκείνων που χάθηκαν.
Και με κάθε παιδί που σήμερα μαθαίνει, όχι για έναν «σεισμό», αλλά για μια νύχτα που άλλαξε την Ελλάδα.
© Ελένη Λούκαρη - Καλαϊτσίδου
