Ας καλωσορίσουμε τον Απρίλιο Αγαπημένοι
μου φιλοι
Ο Απρίλιος είναι ο μήνας με τα πολλά
επίθετα. Καθένα από αυτά μαρτυράει και ένα χαρακτηριστικό του.
Είναι «ο δευτερότοκος
υιός της Άνοιξης», είναι ο «Ανοιξιάτης», ο «Λαμπριάτης», ο «Αη-
Γιωργίτης», ο «κερασάρης», ο «Τριανταφυλλάς», ο «τιναχτοκοφινίτης».
Ο Απρίλης είναι ο μήνας που έχει
εμπνεύσει ποιητές όσο κανένας άλλος.
Κατά τον Τ.Σ.Ελιοτ είναι ο «…ο
μήνας ο σκληρός…» που γεννάει «…μες απ’ την πεθαμένη γη τις πασχαλιές…»
και σμίγει «Θύμηση κι επιθυμία, ταράζοντας/ Με τη βροχή της άνοιξης ρίζες
οκνές…».
Κατά τον δικό μας Διονύσιο Σολωμό είναι
ο μήνας ο ξανθός που έστησε μαζί του «ο Έρωτας χορό… Κι η φύσις ηύρε την καλή και
τη γλυκιά της ώρα…». Είναι ο μήνας ο πλανευτής, ο μήνας των ερώτων και
των λουλουδιών, των χαιρετισμών και της Ανάστασης, ο μήνας της νιότης και της
ευαισθησίας και της χαρμολύπης.
Είναι ο μήνας που ο Ρίτσος στις
σημειώσεις του «στο περιθώριο του χρόνου» κραυγάζει «Απρίλη ψεύτη, χάνομαι στα ψεύτικα
όνειρά σου…»
Είναι, λοιπόν, αγαπημένοι μου,
εκτός των άλλων και Ψεύτης ο Απρίλης, και μάλιστα ψεύτης με τη… βούλα, αφού η
πρώτη του μέρα είναι μια μέρα γιορτής του ψεύδους.
Όμως τα αμαρτήματα είναι επτά σύμφωνα με
την εκκλησία, η Οκνηρία, η Αλαζονεία, η Λαιμαργία,
η Λαγνεία, η Απληστία, η Οργή και η Ζηλοφθονία! Αυτά είναι όλα κι όλα, και όπως
διαπιστώνει κανείς, η ψευτιά δεν περιλαμβάνεται σε αυτά τα «7 θανάσιμα αμαρτήματα»
που μπορούν να οδηγήσουν τη ψυχή μας στην αιώνια καταδίκη.
Οπότε
τι; Μπορούμε να ψευδόμαστε ασύστολα και παράλληλα να διεκδικούμε μια θέση στον
Παράδεισο; Υπάρχει βέβαια και η κλίμακα του Αγίου Ιωάννη του Σιναΐτου, σύμφωνα
με την οποία το ψεύδος είναι η «εξαφάνισης της αγάπης• και η επιορκία άρνησις
του Θεού»
Αλλά και στις Δέκα Εντολές, εκείνες που
κατέβασε ο Μωυσής από το όρος Σινά, σκαλισμένες από το ίδιο το χέρι του Θεού
πάνω σε πέτρινες πλάκες, βλέπουμε να φιγουράρει στο νούμερο 9 η εντολή
«ου ψευδομαρτυρήσεις
κατά του πλησίον σου μαρτυρίαν ψευδή».
Οπότε, για τους πιστούς χριστιανούς πάει
και τελείωσε, δεν υπάρχει άλλοθι! Το ψέμα είναι αμάρτημα φοβερό και επομένως
ανεπίτρεπτο.
Θα μου πείτε, και τι γίνεται με τους
υπόλοιπους; Εντάξει, μπορεί η αλήθεια να είναι πράγματι «η πιο υπερτιμημένη
αρετή», όμως σε όλους αρέσει να λένε ένα ψεματάκι -ή και ενίοτε και ψεματάρα-
όποτε βολεύει, για να γίνει η ζωή πιο εύκολη.
Τώρα, μεταξύ μας, αν εξετάσουμε το θέμα
από την αυστηρά ηθική πλευρά του, μόνο να ντραπούμε μπορούμε για τα χιλιάδες
ψεματάκια, ψεματούλια και ψεματάρες που έχουμε ξεστομίσει μέχρι σήμερα. Εκτός
αν ανήκει κανείς στη μειοψηφία εκείνη των ανθρώπων που λένε
«η ειλικρίνεια είναι
το μεγαλύτερο ελάττωμά μου…»
Ή σε εκείνους που επιτρέπουν στον εαυτό
τους να παρεκτραπεί και να διαπράξει το φοβερό αμάρτημα του ψεύδους μόνο μια
μέρα τον χρόνο, την Πρωταπριλιά, και εκείνο μόνο για να τιμήσουν το έθιμο γιατί
είναι άνθρωποι της παράδοσης.
Αλήθεια, τώρα, αγαπημένοι μου, υπάρχει
κάποιος ανάμεσά μας που δεν έχει λερώσει ποτέ το στόμα του με τα δηλητηριώδη
και δύσοσμα λόγια του ψεύδους; Μάλλον κανείς.
Σκέφτομαι πως αν με κάθε ψέμα μεγάλωνε
και λίγο η μύτη μας σαν του Πινόκιο θα έφτιαχνε μια χαρά σκάλα που θα οδηγούσε
κατευθείαν στα καζάνια της κολάσεως…
Η Πρωταπριλιά, λένε τα κιτάπια μου, μας ήρθε
από τους Κέλτες, που άρχιζαν τέτοια εποχή να ψαρεύουν. Για να εντυπωσιάσουν
όταν τα δίχτυα τους έμεναν άδεια, σκάρωναν ιστορίες για φαντασμαγορικές ψαριές.
Άλλωστε, υπάρχει και η γνωστή λαϊκή ρήση πως «Οι άνθρωποι ποτέ δεν λένε τόσα
ψέματα, όσα μετά το ψάρεμα και το κυνήγι».
Κατά μια άλλη εκδοχή, το έθιμο ήρθε από
τη Γαλλία, όπου γιόρταζαν την Πρωτοχρονιά κάθε 1η Απριλίου. Γύρω στα 1560 η
αρχή του έτους μετατέθηκε στην 1η Ιανουαρίου, ο λαός μπερδεύτηκε και εκείνοι
που δέχτηκαν την αλλαγή κορόιδευαν όσους επέμεναν να αλλάζουν χρονιά στη μέση
της Άνοιξης, σκαρώνοντας φάρσες.
Στην ελληνική παράδοση τα
πρωταπριλιάτικα ψέματα θεωρούνταν τέχνασμα για να ξεγελάσουν τις δυνάμεις του
σκότους. Μπορεί αυτές οι δεισιδαιμονίες να ξεπεράστηκαν, η Πρωταπριλιά
γιορτάζεται όμως πάντα, ακόμα και από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, εφημερίδες,
ραδιόφωνα και τηλεοπτικά κανάλια, με τα ανεπιτυχή συνήθως αστεία τους.
Στην εποχή μας που τα fake news, οι
ψευδείς ειδήσεις κατά το ελληνικότερον, κάνουν θραύση, οι πολιτικοί είναι
εκείνοι που θεωρούνται πρωταθλητές στο σπορ. Πλέον δεν περιμένουμε να ακούσουμε
τι έχει να δηλώσει ένας πολιτικός αλλά τον χαρακτηρίζουμε ψεύτη πριν καν
ανοίξει το στόμα του. Έχουμε δε τόσο κακοπάθει που είμαστε καχύποπτοι ακόμα και
με τους ίδιους μας τους εαυτούς.
Συνεπώς, αγαπημένοι μου, έχει σχεδόν
εκλείψει ο λόγος να εορτάζουμε το ψεύδος ένα 24ωρο κάθε έτος, αφού στο ψεύδος
είναι αφιερωμένες και οι 365 ημέρες του χρόνου! Είναι καθημερινή η φιέστα. Όλη
η ζωή μας ένα ψέμα;
Για να λέμε και το στραβού το δίκιο, όλα
τα ψέματα δεν είναι ίδια. Υπάρχουν ψέματα και ψέματα. Εμείς δεν θα
«υπερασπιστούμε» τα τερατώδη ψέματα που καταστρέφουν ανθρώπους και χώρες
ολόκληρες, αλλά τα άλλα, τα καθημερινά ψέματα που ανταλλάσσουμε ελαφρά τη
καρδία. Εκείνα που τα βαφτίσαμε «κατά συνθήκην ψεύδη» για να τα ξορκίσουμε.
Βολικό; Ίσως, αλλά και αναγκαίο επίσης.
Έτσι, αγαπημένοι μου, πορευόμαστε με ελαφρά τη καρδία σε έναν δρόμο στρωμένο με
εκατοντάδες κατά συνθήκην ψεύδη.
Όχι επειδή είμαστε κακοί άνθρωποι ή
επειδή είμαστε παθολογικοί ψεύτες (υπάρχουν και αυτοί), αλλά επειδή
μεγαλώνοντας καταλαβαίνουμε πόσο σκληρή είναι μερικές φορές η αλήθεια. Πόσο
μπορεί να πληγώσει τους άλλους. Πόσο μπορεί να πληγώσει και να εκθέσει εμάς.
Προτιμάμε το ψέμα από μια αλήθεια που
μπορεί να αποκαλύψει και να ξεγυμνώσει. Προτιμάμε ένα ψέμα που «προστατεύει»
καλύπτοντας λάθη και αμαρτίες, ατέλειες, ακόμα-ακόμα και αλήθειες, που αν βγουν
στο φως θα προκαλέσουν σεισμούς.
Κάτι τέτοια λέει και ο Μαξ Νορντάου στα
«Κατά συνθήκην ψεύδη του πολιτισμού μας». Εκεί η διαστρέβλωση της αλήθειας
παρουσιάζεται σαν βασική αρχή της κοινωνικής συνύπαρξης.
Ας το πάρουμε, λοιπόν, απόφαση,
αγαπημένοι μου. Με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο, το ψέμα έχει μπολιάσει το
κύτταρό μας, είναι φυτεμένο στο DNA μας. Είπαμε, είναι το μέσον για να γίνει η
ζωή μας πιο εύκολη, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό για τον καθένα.
Ψέματα λένε όλοι. Τα ψέματα γεννιούνται
ακόμα και στην πιο αθώα στιγμή. Όσο κι αν προσπαθήσουμε να τα αποφύγουμε, αυτά
θα μας βρουν και, πριν καταλάβουμε πώς, θα έχουν γίνει λόγος στο στόμα μας,
ενοχή στα μάτια μας, ελαφρώς έντονο χτυποκάρδι στο στήθος μας.
Ας το αποδεχτούμε πως είναι αδύνατον να
ζήσουμε χωρίς αυτά. Έτσι κι αλλιώς δεν είμαστε οι μόνοι ψεύτες. Κατά τον Τζορτζ
Μπέρναντ Σο ακόμα και «η Ιστορία θα πει ψέματα, ως συνήθως». Κατά τον
Κολομβιανό συγγραφέα Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές, «ένα ψέμα είναι πιο βολικό από
την αμφιβολία, πιο χρήσιμο από την αγάπη και πιο ανθεκτικό από την αλήθεια…»
Ο Άγιος των γραμμάτων Αλέξανδρος
Παπαδιαμάντης πίστευε πως «Άνευ ψεύδους ουδεμία υπόθεσις ευοδούται». Υπάρχει
και το καβαφικό δίλημμα: «Υπάρχουν Ψεύδος και αλήθεια άραγε; Ή υπάρχει μόνον
Νέον και Παλαιόν, και το Ψεύδος είναι απλώς το γήρας της αληθείας;».
Και η σοφή συμβουλή της Αμερικανίδας ηθοποιού Λουσίλ Μπολ:
«Το μυστικό για να μείνεις νέος είναι να ζεις τίμια, να
τρως αργά, και να λες ψέματα για… την ηλικία σου».
Εγώ, όμως, στέκομαι στο απόφθεγμα του Ουίλιαμ Μπλέικ – Άγγλου ποιητή
«Μια αλήθεια που λες με κακή πρόθεση επηρεάζει πιο
πολύ απ’ όλα τα ψέματα που μπορείς να επινοήσεις…»
