Το Ρουσφέτι στην Ελληνική Κοινωνία
Εισαγωγή
Το ρουσφέτι αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά φαινόμενα της νεοελληνικής πραγματικότητας. Με απλά λόγια, είναι η «εξυπηρέτηση» που προσφέρεται σε κάποιον –συχνά με αντάλλαγμα ψήφο ή προσωπική υποχρέωση– και που παρακάμπτει τους κανόνες της ισότητας και της αξιοκρατίας. Ενώ πολλές φορές παρουσιάζεται ως «βοήθεια» ή «γνωριμία», στην ουσία αποτελεί μηχανισμό αναπαραγωγής της αδικίας.
Κυρίως Μέρος
Το ρουσφέτι έχει βαθιές ρίζες στην ελληνική κοινωνία. Από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, όταν η μεσολάβηση κάποιου ισχυρού μπορούσε να εξασφαλίσει ευνοϊκή μεταχείριση, έως και τη σύγχρονη εποχή, η πρακτική αυτή διαμόρφωσε έναν ιδιαίτερο τρόπο σκέψης:
Ο πολίτης αναζητά τον «δικό του άνθρωπο» για να λύσει προβλήματα που κανονικά θα έπρεπε να λυθούν θεσμικά.
Ο πολιτικός ή ο ισχυρός ανταλλάσσει εξυπηρετήσεις με στήριξη, συντηρώντας έναν κύκλο εξάρτησης.
Η κοινωνία εθίζεται στην ανισότητα, αφού η αξιοκρατία παραμερίζεται και η τύχη του καθενός εξαρτάται όχι από την αξία του, αλλά από τις διασυνδέσεις του.
Οι συνέπειες είναι σοβαρές:
1. Δημιουργείται αίσθημα αδικίας σε όσους μένουν εκτός του συστήματος ρουσφετιών.
2. Υπονομεύεται η εμπιστοσύνη στους θεσμούς, αφού οι πολίτες δεν πιστεύουν ότι η ισονομία λειτουργεί.
3. Ενισχύεται η ανοχή στη διαφθορά, γιατί το ρουσφέτι μοιάζει «φυσιολογικό» και όχι κατακριτέο.
Παράλληλα, το ρουσφέτι λειτουργεί σαν ένα «κρυφό κοινωνικό συμβόλαιο»: οι πολιτικοί το χρησιμοποιούν για να διατηρούν την εξουσία τους, ενώ οι πολίτες το αποδέχονται ως βολικό μέσο για να εξασφαλίσουν μικρά ή μεγάλα οφέλη. Έτσι, ο φαύλος κύκλος διαιωνίζεται.
Συμπέρασμα
Το ρουσφέτι δεν είναι απλώς μια «παράδοση» ή μια «έξυπνη λύση», αλλά ένας μηχανισμός που εμποδίζει την κοινωνία να προχωρήσει σε πιο δίκαιη και αξιοκρατική κατεύθυνση. Για να σπάσει αυτός ο κύκλος, απαιτείται αλλαγή νοοτροπίας:
από την πλευρά των πολιτών, να διεκδικούν τα δικαιώματά τους θεσμικά και όχι μέσω γνωριμιών·
από την πλευρά των πολιτικών, να χτίσουν εμπιστοσύνη μέσα από διαφάνεια και έργα, όχι μέσα από προσωπικές εξυπηρετήσεις.
Η αλήθεια είναι σκληρή: όσο το ρουσφέτι κυριαρχεί, η κοινωνία θα μένει στάσιμη. Η υπέρβασή του δεν είναι εύκολη, είναι όμως αναγκαία για ένα κράτος που θέλει να λέγεται δίκαιο και δημοκρατικό.
