Η απελευθέρωση της Βέροιας 16 Οκτωβρίου 1912

Τιμή και δόξα  στους προγόνους μας που έδωσαν και τη ζωή τους για να ζούμε σήμερα ελεύθεροι

 XΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΚΑΙ ΕΥΛΟΓΗΜΕΝΑ!!

Σήμερα  16 Οκτωβρίου 2019 συμπληρώνονται 107 χρόνια από τότε που ο Ελληνικός Στρατός, εκστρατεύοντας για την απελευθέρωση της Μακεδονίας και την απαγκίστρωσή της από την οθωμανική κυριαρχία, εισήλθε στη Βέροια προσφέροντας στους κατοίκους της την πολυπόθητη ελευθερία και ανεξαρτησία τους και την παράλληλη ένταξή της στον εθνικό κορμό του Ελληνικού Κράτους, της Μητέρας Ελλάδας.

Η Οθωμανική περίοδος για τη Βέροια  ξεκίνησε το 1430, όταν η πόλη κατελήφθη οριστικά από τους Οθωμανούς και από τότε τη Βυζαντινή Βέροια οι Οθωμανοί την ονομάζουν και «Καρά Φεριέ» (Karaferye) αντιμετωπίζει μια νέα πραγματικότητα όπου η ταπείνωση, ο εξευτελισμός, ο βιασμός της ανθρώπινης προσωπικότητας είναι καθημερινό γεγονός.

Σήμερα  εορτάζει και πανηγυρίζει η πόλη της Βέροιας σήμερα εορτάζει την ελευθεριά της και η μνήμη όλων μας γυρίζει εκατόν εφτά  χρόνια πίσω.

Γυρίζει εκατόν εφτά χρόνια πίσω, όταν οι καμπάνες των εκκλησιών κτυπούσαν χαρμόσυνα, αναγγέλοντας το χαρμόσυνο μήνυμα, όταν τα παιδιά δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν τη χαρά τους και οι μεγαλύτεροι τα δάκρυά τους για τη θαυμαστή είδηση.
Περίμεναν αυτή την ημέρα της λευτεριάς πέντε σχεδόν αιώνες, από την ημέρα που, έξω από  την Παλαιά Μητρόπολη, οι Τούρκοι είχαν οδηγήσει στο μαρτύριο, τον Μητροπολίτη τους, τον Άγιο ιερομάρτυρα Αρσένιο.
 Είχαν υπομείνει στερήσεις και πόνους, διωγμούς και απειλές.

Η 16 Οκτωβρίου 1912, ήταν ημέρα συγκίνησης και χαράς ταυτόχρονα. Ημέρα ελευθερίας. Ημέρα η οποία χαράχτηκε ανεξίτηλα στην ιστορία της πόλης, ως εκείνη κατά την οποία η πόλη μετέβη από την άλλοτε  ισχυρή Οθωμανική Αυτοκρατορία στο Εθνικό Κράτος της Ελλάδας.

Οι Τούρκοι στρατιώτες αδυνατούν να αντισταθούν στην Ελληνική ορμή εγκαταλείποντας πολλές φορές μεγάλο αριθμό Πολεμικού υλικού ως λάφυρα.

Οι Ελληνικές Μεραρχίες που έλαβαν μέρος στην κατάληψη και απελευθέρωση της πόλης της Βέροιας ήταν η ΙΙ Μεραρχία η οποία διατάχθηκε την 5η πρωινή ώρα, να προελάσει.

Εισέβαλε στην πόλη και στάθμευσε στο σιδηροδρομικό σταθμό και η IV Μεραρχία με τα 9ο και 11ο Συντάγματα Πεζικού. Ακολούθησε και η VI Μεραρχία από την Κουμαριά την 8η ώρα. Πέρασε από τον Προφήτη Ηλία και προχώρησε στη Βέροια. 

Το Γενικό Στρατηγείο που παρακολούθησε την επιτυχία των Μεραρχιών στις 10.30 η ώρα είχε εκδώσει διαταγή σταθμεύσεως των Μεραρχιών περί τη Βέροια, η διαταγή όμως αυτή μη ληφθείσα εγκαίρως από τους αποδέκτες της, δεν εκτελέσθηκε ακριβώς .
Στο δίτομο έργο της Ιστορίας της Βέροιας, που κυκλοφόρησε , ο συγγραφέας κ. Αντώνιος Κολτσίδας παρουσιάζει την εικόνα της Βέροιας πριν ο στρατός εισέλθει στην πόλη. Αναφέρεται στη στάση και τη συμπεριφορά των προυχόντων της Τουρκικής Κοινότητας.
«Οι πρόκριτοι Μπέηδες προκειμένου να αποσπάσουν την ευνοϊκή μεταχείριση του κατερχόμενου ελληνικού στρατού μετέβησαν στην Μητρόπολη και προθυμοποιήθηκαν να οργανώσουν σχετική επιτροπή για να παραδώσουν τη Βέροια στην Ελληνική διοίκηση…
Η τοπική εκκλησία της Βέροιας και οι Έλληνες κάτοικοι της πόλης φαίνεται να δέχτηκαν ως ειλικρινή συμπεριφορά των Τούρκων Μπέηδων, αφού όχι μόνο δε συνεργάσθηκαν με τον Τούρκο στρατηγό, αλλά δεν παραχώρησαν και καταλύματα για τη διαμονή του ίδιου και της συνοδείας του, ενέργεια στην οποία προέβησαν οι επίτροποι του Αγ. Αντωνίου με τη στέγασή τους στο ηγουμενείο της εκκλησίας.
Ο απερχόμενος όμως τουρκικός στρατός στην υποχώρησή του κατέστρεφε σειρά γεφυρών και τις βασικές γέφυρες των ποταμών Λουδία και Αξιού. Η Ελληνική όμως αντίδραση υπήρξε και με την ενεργοποίηση των Ιωάννου Χρυσοχόου και του Νικολάου Μπαζάκα συγκεντρώθηκαν όσα βαρέλια κενά υπήρχαν στη Βέροια και γεφυρώθηκαν πρόχειρα οι κατεστραμμένες γέφυρες.
Μετά από λίγες μέρες πέρασε από τη Βέροια ο διάδοχος Κων/νος και στη συνέχεια ο βασιλιάς Γεώργιος ο οποίος διανυχτέρευσε στο αρχοντικό του Αναστασίου Καμπίτογλου
Ένας αυτόπτης μάρτυρας, ο δημοσιογράφος θεατρικός συγγραφέας, Σπύρος Μελάς, που έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις στην κατάληψη της Βέροιας γράφει: «Από τα μπαλκόνια οι Ελληνίδες, δακρυσμένες, μας έραιναν με λουλούδια, με κουφέτα, με ρύζι σα γαμπρούς και οι άντρες μαζεμένοι εδώ και εκεί στα σταυροδρόμια, έσκιζαν τα φέσια τους και ζητωκραύγαζαν. Η κεφαλή της φάλαγγας με τον αρχιστράτηγο διάδοχο, τους πρίγκιπες και τους αξιωματικούς του επιτελείου, ξεσήκωσε φρενιασμένη θύελλα ενθουσιασμού. Φιλούσαν τις μπότες τους, τα άλογά τους, ό,τι μπορούσαν να ζυγώσουν .
Σε ένα άλλο σημείο του βιβλίου του, περιγράφει πως ο Μητροπολίτης μαζί με τους Έλληνες προκρίτους και τους Τούρκους Μπέηδες, έσπευσαν να αποδεχτούν τον Ελληνικό στρατό Έτσι έληξε πανηγυρικά η πολύχρονη 464 ετών (1448-1912) πικρή και οδυνηρή σκλαβιά. Όλοι, ελεύθεροι πλέον Έλληνες πανηγυρίζουν την απελευθέρωσή τους. Τώρα μπορούν να ζήσουν και να δημιουργήσουν χωρίς τον εφιάλτη της παρουσίας των Τούρκων.
Λέγεται ότι, κάποια μέρα, που ο στρατός ξεκουραζόταν στο διάστημα των επιχειρήσεων, ένας νέος πλησίασε στα άλογα των αξιωματικών, ενώ εκείνοι παρέμεναν στο στρατόπεδο και αναπαύονταν. Οι στρατιώτες που ήταν κοντά, πρόσεξαν ότι ο νέος, σκυφτός προσπαθούσε να αποσπάσει από τις οπλές των αλόγων κομμάτια από τους σβώλους της λάσπης.
Όταν τον ρώτησαν γιατί συγκεντρώνει αυτό το χώμα, εκείνος απάντησε ότι θα πάει στο μνήμα του πατέρα του να το ραντίσει από την ελεύθερη Ελλάδα. Έμαθε ότι ο στρατός δεν θα προχωρούσε πιο πέρα.
Και κάτι άλλο. Το 1962  στην παρέλαση του στρατού στη Θεσσαλονίκη, 26 Οκτωβρίου, με την ευκαιρία των 50 χρόνων από την ελευθέρωση της πόλης. Προηγείτο της παρέλασης μια ομάδα αξιωματικών που κρατούσαν τις πολεμικές σημαίες του 1912. Κάποιες από αυτές ήταν σκισμένες, ενώ κάποιες άλλες είχαν εμφανή τα αίματα των φονευθέντων στρατιωτών. Η συγκίνηση δεν περιγράφεται.

Από εκείνη την ιστορική στιγμή της Τρίτης 16 Οκτωβρίου 1912  για τη Βέροια, για τη Μακεδονία, για την Ελλάδα,  εορτάζεται το γεγονός της απελευθέρωσης της πόλης, της απελευθέρωσης της Μακεδονίας από τον οθωμανικό ζυγό με διάφορες εκδηλώσεις και με παρέλαση.

Τέτοιες στιγμές τις έχουμε ανάγκη να σταθούμε στη θέση μας ως λαός, αυτές τις δύσκολες μέρες που περνάμε.Οι γιορτές είναι μια ευκαιρία περισυλλογής για ενδοσκόπηση. Να βρούμε τα λάθη μας, να τα απορρίψουμε, να προχωρήσουμε μπροστά. «Η Ελλάδα πρέπει να ζήσει».

Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΩΝ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ  συμμετέχοντας στους επετειακούς εορτασμούς το 2012 για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της Βέροιας, με απόφαση του Δ.Σ. εξέδωσε και κυκλοφόρησε τον παρόντα συλλογικό τόμο. 
Στο πρώτο μέρος του τόμου περιλαμβάνονται άρθρα με γενικό θέμα διαπραγμάτευσης την απελευθέρωση της Βέροιας. 

 Πρόκειται για άρθρα πρωτότυπα ή αναδημοσιευμένα από άλλες πηγές και κυρίως από το 2ο φύλλο των Χρονικών Ιστορίας και Πολιτισμού Ν. Ημαθίας της Ε.Μ.Ι.Π.Η., το οποίο ήταν αφιερωμένο στην 96η επέτειο από την απελευθέρωση της Βέροιας και κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2008. 

Στο δεύτερο, στο τρίτο και στο τέταρτο μέρος παρουσιάζονται κείμενα τα οποία περιγράφουν την πορεία του στρατού, την παραμονή του στην πόλη, τη «ζωή» της αμέσως μετά την ιστορική αυτή στιγμή, όπως διασώθηκαν μέσα στα απομνημονεύματα, στις διηγήσεις, στα ημερολόγια, στα αρχεία των πρωταγωνιστών, των αυτοπτών και αυτήκοων μαρτύρων. 

Τέλος, στα παραρτήματα παρουσιάζεται αρχειακό και φωτογραφικό υλικό σχετικό με την απελευθέρωση της Βέροιας, το οποίο εντοπίστηκε τόσο σε αρχεία, όσο και σε ιδιωτικές συλλογές. Στην ανθολόγηση του τόμου επιλέχθηκε να διατηρηθεί  η μορφή την οποία έδωσαν οι συντάκτες στα κείμενά τους,τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο μέρος.  Ορισμένες παρεμβάσεις που έγιναν   αφορούν κυρίως την ορθογραφία και τον τονισμό των κειμένων. 

Τέλος, κείμενα στην καθαρεύουσα επιλέχθηκε να δημοσιευτούν στο πολυτονικό σύστημα.Η Ε.Μ.Ι.Π.Η. προσφέρει το συλλογικό αυτό τόμο στην πόλη και τους πολίτες, σε όλους τους Βεροιώτες, ενώ παράλληλα τους δίνει την ευκαιρία να πληροφορηθούν τα όσα συνέβησαν τις ημέρες της  απελευθέρωσης στην πόλη. 

Όμως σήμερα  γυρίζει η μνήμη μας και σε εκείνα τα χρόνια τα μαθητικά στις δικές μας  παρελάσεις που μας έδιναν  μόνο χαρά και περηφάνια , τις περιμέναμε πώς και πώς, σαν γιορτή.Όμως μας προκαλούσαν και φοβερά άγχος.              

Πάντα ανακαλώ τέτοιες μέρες, μνήμες και συναισθήματα μαθητικά. Γυμνασιακά χρόνια, μέχρι και το 1973.

Όλες με την ίδια στολή. Μπλε ποδιά λίγο πάνω από τη γάμπα, με λευκό γιακά τα μαλλιά μαζεμένα και  άσπρα γάντια στα χέρια. Για τακούνι ούτε λόγος αθλητικό παπούτσι. Οι ψηλές μπροστά, οι αριστούχες  στη σημαία ή επικεφαλείς !!«Ίσιο κορμί. Ψηλά το πηγούνι, το χέρι στο ύψος του ώμου» συμβούλευε η γυμνάστρια. Άψογα στοιχισμένες οι γραμμές μας σαν στρατιωτάκια!!

Τα τύμπανα πέντε , μπροστά από τις διμοιρίες μας. Ξεκινούσαν να δίνουν βήμα αμέσως μετά το πέρασμα από την εξέδρα των επισήμων. Ξέρω και τώρα, απέξω τον ρυθμό αφού ήμουν τυμπανίστρια ! 

 Που να τολμήσει καμία να χτενιστεί την περίμενε το λούσιμο κάτω από τη βρύση  του τότε Γυμνασίου Θηλέων Βέροιας σημερινό Δημαρχείο .  

Αγόρια της ηλικίας μας που δεν έκαναν παρέλαση, έπαιρναν θέσεις στα πεζοδρόμια και παραφύλαγαν. Βροχή έπεφταν τα στραγάλια  στους ώμους μας, μαζί με τα έντονα και επιδεικτικά τους χειροκροτήματα, τα χάχανα και τα σφυρίγματα.

 Κι αυτή ήταν η πιο αστεία, ενδιαφέρουσα και χαλαρωτική φάση, της κατά τα άλλα σοβαροφανούς παρέλασης.

Ανακούφιση όταν πιά φτάναμε στο τέρμα που μας είχαν ορίσει  και οι μέχρι τότε στοιχισμένες άψογα γραμμές άρχιζαν να στραβώνουν, τα πρόσωπα να ξεσφίγγουν και τα βλέμματα να ξεστρατίζουν από την ευθεία. Την άλλη μέρα περιμέναμε την επιβράβευση από το Γυμνασιάρχη και τις γυμνάστριες και φυσικά την εκδρομή.

Μέσα λοιπόν σ’ αυτό το κλίμα, οι  αναμνήσεις από τις παρελάσεις μας μοιάζουν βγαλμένες σαν από παραμύθι αλλοτινών εποχών.